اولین موتورهای درون‌سوز از سیستم روغن‌رسانی قطره‌ای استفاده می‌کردند؛ به این صورت که روغن را روی قطعات متحرک بصورت قطره قطره می‌ریختند و سپس در یک سینی در زیر آن جمع می‌کردند. در کشتی‌ها، شغلی به نام «روغن‌ریز» وجود داشت که وظیفه‌اش پر کردن ظروف کوچک روغن در بالای قطعات متحرک بود. از حدود سال ۱۹۰۰ به بعد، موتورهای درون‌سوز به سیستم روغن‌رسانی تحت فشار روی آوردند، به این معنا که روغن توسط پمپ روغن به اجزای مختلف موتور پمپ می‌شود.
پمپ روغن (اویل پمپ) خودرو وظیفه پمپاژ مداوم روغن به اجزای مختلف موتور را برعهده دارد و با توزیع یکنواخت روغن به قسمت‌های متحرک و حساس نظیر یاتاقان‌ها، میل لنگ، پیستون و میل سوپاپ نقش حیاتی در جلوگیری از اصطکاک و کاهش سایش قطعات موتوری را ایفا می‌کند.
در صورت خرابی پمپ روغن، قطعات موتور تحت فشار زیادی قرار می‌گیرند و با افزایش اصطکاک و دمای موتور، احتمال خرابی و کاهش عمر قطعات موتوری بالا می‌رود. علاوه‌بر این، اویل پمپ با تنظیم جریان و فشار روغن، به خنک‌سازی و پاک‌سازی ذرات اضافی در موتور نیز کمک می‌کند. با وجود این قطعه، موتور قادر به کارکرد روان و بدون تنش است و به دلیل تمیزشدن مداوم از ذرات اضافی، می‌تواند بدون تولید آلاینده زیاد و با مصرف بهینه سوخت، به کار خود ادامه دهد.
در این مقاله این قطعه مهم را از جهات مختلف بررسی کرده و مکانیزم عملکرد، علائم خرابی اویل پمپ و روش‌های تعمیر آن را معرفی می‌کنیم. همچنین به سوالات رایج در این زمینه پاسخ داده و چگونگی انتخاب یک پمپ روغن خوب را آموزش خواهیم داد.
اویل پمپ چیست؟
پمپ روغن یا اویل پمپ (Oil Pump)، قطعه‌ای در سیستم روغن‌کاری خودرو است که معمولا در داخل موتور قرار دارد و توسط میل لنگ موتور به حرکت در‌می‌آید و وظیفه پمپاژ و توزیع روغن به قسمت‌های مختلف موتور را برعهده دارد. پمپ روغن، روغن را با فشار مناسب به یاتاقان‌ها، پیستون‌ها و قطعات متحرک موتور می‌رساند تا از اصطکاک، سایش و داغ‌شدن این قطعات جلوگیری کند.
وظایف اویل پمپ در موتور
پمپ روغن در موتور خودرو، نقشی اساسی در تضمین روانکاری قطعات متحرک، تنظیم دما و کنترل فشار روغن دارد.
- تضمین روانکاری قطعات متحرک: این پمپ با تأمین روغن برای قطعات مختلف مانند بلبرینگ‌ها، پیستون‌ها و میل‌بادامک، مانع از تماس مستقیم فلزات با هم و ایجاد اصطکاک و سایش می‌شود. اصطکاک و سایش، عامل اصلی در شکستن و خرابی اجزای متحرک موتور است و می‌تواند کل موتور را به‌طور کامل از کار بیندازد.
- کاهش اصطکاک و افزایش کارایی موتور: کاهش اصطکاک در میان قطعات متحرک، نیروی لازم برای حرکت اجزا را کاهش داده و در نتیجه کارایی موتور را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
- تأثیر بر دمای موتور: گردش روغن توسط پمپ روغن باعث جذب گرمای تولیدشده در موتور و انتقال آن به نقاط خنک‌تر یا رادیاتور می‌شود، که در نهایت از داغ‌شدن بیش از حد موتور جلوگیری می‌کند. به‌عنوان مثال، روغن به سر سیلندر، دیواره سیلندر و پیستون تزریق می‌شود و گرمای حاصل از احتراق را جذب می‌کند. پس از آن، روغن به‌سمت کولر جریان می‌یابد تا گرما را قبل از بازگشت به موتور دفع کند. با این کار، دمای موتور در محدوده ایمن حفظ می‌شود.
- تنظیم فشار روغن:کنترل فشار روغن یکی دیگر از نقش‌های حیاتی پمپ روغن است. تنظیم فشار مناسب روغن باعث می‌شود تا اجزای موتور به‌درستی روانکاری شوند و از ایجاد نقص‌های ناشی از کاهش فشار روغن جلوگیری شود. اگر فشار روغن کمتر یا بیشتر از حد معمول باشد، می‌تواند به قطعات موتور آسیب برساند. این پمپ با استفاده از سوپاپ‌های تنظیم فشار، جریان روغن را کنترل کرده و بدین ترتیب، عملکرد بهینه موتور را تضمین می‌کند.
- حذف آلاینده‌ها: پمپ‌های روغن با عبوردادن روغن از یک سیستم فیلتر، به تمیز نگه‌داشتن روغن کمک می‌کنند. ناخالصی‌ها و ذرات آلودگی، اغلب از طریق سیستم‌های فیلتر خارجی یا فیلترهای داخلی پمپ‌های روغن حذف می‌شوند.
محل قرارگیری پمپ روغن کجاست؟
پمپ روغن معمولاً در داخل کارتر روغن (زیر موتور) قرار دارد و مستقیماً با میل‌لنگ یا میل‌سوپاپ در ارتباط است. محل دقیق آن به طراحی موتور بستگی دارد، اما در بیشتر خودروها، این پمپ نزدیک به منبع روغن (کارتر) نصب می‌شود تا بتواند روغن را به راحتی مکش کرده و به سیستم روانکاری پمپاژ کند.
محل‌های رایج نصب اویل پمپ:
- پایین موتور (داخل کارتر): در این حالت، پمپ مستقیماً زیر میل‌لنگ نصب شده و با چرخش آن کار می‌کند.
- کنار موتور: در برخی طراحی‌ها، پمپ روغن در کنار بلوک موتور قرار می‌گیرد و از طریق زنجیر یا تسمه به میل‌سوپاپ یا میل‌لنگ متصل است. (تصویر پایین)
- روی میل‌سوپاپ: در برخی موتورها، پمپ روغن به صورت مستقیم روی میل‌سوپاپ نصب می‌شود.
این طراحی‌ها به نحوی انجام می‌شوند که پمپ بتواند روغن را به طور مؤثر به تمامی بخش‌های متحرک موتور برساند.
عملکرد پمپ روغن به این صورت است که با چرخش موتور، پمپ نیز فعال شده و جریان روغن را از مخزن به قطعات مختلف هدایت می‌کند. در تصویر زیر محل قرارگیری اویل پمپ در سیستم روغن کاری خودرو نمایش داده شده است:
دیدگاه خود را بنویسید